Guide

Arfer da mewn cynaliadwyedd TG

Cyngor ac arfer da ar draws y sector AB yng Nghymru i helpu i wella eich cynaliadwyedd ariannol a chynllunio tuag at sero net.

A college worker stands in a computer room with a green landscape reflected in the window.

Rhagymadrodd

Mae Jisc wedi gweithio ar y cyd ag aelodau AB ledled Cymru i gynhyrchu’r canllaw hwn. Caiff ei ffurfio hefyd gan ymchwil a gynhaliwyd gan Jisc ar draws sectorau eraill a phrofiadau Jisc yn gweithio gydag aelodau ledled y Deyrnas Unedig o’u harferion cynaliadwy. 

Er bod y canllaw hwn yn canolbwyntio ar gynaliadwyedd ariannol, bydd llawer o'r cyngor sydd ynddo hefyd yn helpu aelodau i wella eu cynaliadwyedd amgylcheddol ac yn helpu i gynllunio tuag at sero net. Mae adroddiad archwilio olion traed carbon digidol Jisc yn ategiad defnyddiol i'r canllaw hwn ac yn rhoi gwybodaeth fanwl am effeithiau amgylcheddol technoleg.  

Mae cynaliadwyedd ariannol yn bwysig i ddarparwyr AB ledled Cymru. Amlygodd astudiaeth TG ôl-16 Llywodraeth Cymru bryderon ynghylch cynaliadwyedd offer ychwanegol a gafwyd i gefnogi dysgu o bell a gweithio i fyfyrwyr a staff, y prynwyd llawer ohono o ganlyniad i gyllid ychwanegol. Mae costau ynni ac offer uwch hefyd wedi rhoi pwysau ar ddarparwyr i leihau costau lle bynnag y bo modd. 

Mae’r canllaw hwn yn rhoi cyngor ac arfer da o bob rhan o’r sector yng Nghymru, a mannau eraill yn seiliedig ar brofiad Jisc o weithio gyda cholegau ledled y DU. 

Cymorth ychwanegol 

Gall arbenigwyr pwnc Jisc ddarparu cymorth ychwanegol wrth weithredu rhai o'r argymhellion arfer da yn yr adroddiad hwn. Cysylltwch â'ch rheolwr perthynas Jisc i drefnu trafodaeth gychwynnol. 

Diolchiadau 

Hoffai Jisc ddiolch i’r canlynol am eu cyfraniad i’r canllaw: 

  • Coleg Castell-nedd Port Talbot 
  • Coleg Gŵyr Abertawe 
  • Coleg Caerdydd a'r Fro 
  • Grŵp Llandrillo Menai 
  • Addysg Oedolion Cymru 
  • Coleg Catholig Chweched Dosbarth Dewi Sant 

Caffael

Proses gwneud penderfyniadau 

Dylai caffael offer gael ei reoli gan y tîm TG. Nid yn unig y mae hyn yn sicrhau gwerth am arian, mae hefyd yn galluogi'r tîm TG i sicrhau bod dyfeisiau o fanyleb ddigonol, yn addas i'r diben ac yn cael cymorth priodol. Mae hefyd yn atal pryniannau dyblyg a diangen o offer. Dylai pob pryniant TG gael ei gyflwyno i'r tîm TG a'i awdurdodi ganddo. 

Wrth brynu offer, mae'n bwysig cael aliniad strategol ac achos busnes da i sicrhau bod unrhyw wariant yn cyfrannu'n uniongyrchol at amcanion strategol. Mae angen hyfforddiant digonol hefyd ar gyfer staff sy'n defnyddio dyfeisiau i sicrhau eu bod yn cael eu defnyddio i'w llawn botensial. Ffordd dda o sicrhau hyn yw cael hyrwyddwyr technoleg gwybodaeth a dysgu (TGD) i sicrhau bod offer yn cael ei ddefnyddio.  

Gall canolfannau technoleg i alluogi staff i ymarfer defnyddio technoleg newydd mewn amgylchedd diogel i ffwrdd oddi wrth fyfyrwyr hefyd fod yn fuddiol o ran sicrhau cael y gorau o’r dechnoleg rydych wedi buddsoddi ynddi. 

Gweithdrefnau caffael

Mae gweithdrefnau caffael yn rhan safonol o lywodraethu'r coleg; fodd bynnag, maent yn amrywio ar draws sefydliadau. Gall fod yn demtasiwn, yn enwedig o dan bwysau amser a/neu ariannol, i dderbyn y dyfynbris isaf heb ystyried ffactorau eraill gan gynnwys dibynadwyedd, cefnogaeth barhaus a hyd oes disgwyliedig offer.

Cynhaliodd Coleg Catholig Chweched Dosbarth Dewi Sant ddadansoddiad cost o’u dewis werthwr yn frandiau eraill o beiriannau. Er nad y brand a ddewiswyd oedd y rhataf, arweiniodd ffactorau eraill gan gynnwys cysondeb, dibynadwyedd hysbys a'r cymorth a gynigiwyd i'r coleg ddod i'r casgliad mai glynu at y brand oedd yr opsiwn gorau.

Ystyriwch gyfanswm cost perchnogaeth 

Wrth brynu, ystyriwch gyfanswm cost perchnogaeth. Os gallwch chi, darganfyddwch gyfanswm cost yr oes, rhannwch hwnnw â hyd oes disgwyliedig y ddyfais. Efallai y byddai'n werth talu'r swm ychwanegol am ddyfais a fydd yn parhau blwyddyn arall. Mae gan Google restr ar gyfer Chromebooks er enghraifft. 

Mae'n werth ystyried hefyd nad prynu Chromebooks yw'r unig ateb. Mae'n bosibl ailddefnyddio gliniaduron hŷn Windows trwy eu glanhau a gosod Chrome OS arnynt. Mae yna gyfaddawd wrth gwrs yn yr ystyr nad yw'r dyfeisiau hyn yn debygol o barhau cyhyd ond gall fod yn ateb cost isel da yn y tymor byr. 

Er bod cyfanswm cost perchnogaeth yn fetrig defnyddiol wrth wneud penderfyniadau, gall sefyllfa bresennol y farchnad sy'n cael ei heffeithio gan faterion megis prinder sglodion olygu gorfod gwario ychydig mwy dros hyd oes dyfais er mwyn sicrhau offer mewn modd amserol. 

Nid oes angen i chi brynu newydd bob amser

Wrth brynu offer, ystyriwch a oes rhaid iddo fod yn newydd sbon. Ailweithgynhyrchwyd yw lle mae gweinyddwyr, switshis neu liniaduron wedi'u dychwelyd i'r gwneuthurwr gwreiddiol a'u diweddaru a'u hadnewyddu'n llwyr a'u gwerthu â gwarant gwneuthurwr. Mae offer wedi'i adnewyddu yn cael ei wneud yn amlach gan gyflenwr trydydd parti. Gall adnewyddu gynnig gostyngiadau helaethach ond gall fod yn llai dibynadwy ac efallai na fydd yn parhau mor hir â dyfeisiau wedi'u hailweithgynhyrchu. 

Mae prydlesu offer yn opsiwn arall, a all fod yn ddefnyddiol at ddibenion llif arian. Argymhellir dadansoddiad o gostau a manteision prydlesu – efallai na fydd o reidrwydd yn rhatach na phrynu’n llwyr, ond gallai’r llif arian a’r buddion cymorth posibl o gael offer ar brydles fod yn drech nag unrhyw gostau ychwanegol. 

Cylchoedd adnewyddu 

Mae gan y rhan fwyaf o golegau amserlen amnewid ddogfenedig ar gyfer dyfeisiau defnyddwyr terfynol a seilwaith craidd fel gweinyddwyr, storfa, ac offer rhwydweithio.  

2020-2021

Mae llawer o golegau wedi derbyn cyllid ar gyfer offer yn ystod 2020 a 2021 ar gyfer dyfeisiau sy’n annhebygol o gael eu hailadrodd yn y dyfodol – os ydych yn bwriadu cynnal a chadw’r un nifer o ddyfeisiau yn y dyfodol bydd angen eu hadnewyddu pan fyddant yn dod i ddiwedd eu hoes. Argymhellir cynllunio ymhell ymlaen llaw ar gyfer effaith hyn ar y gyllideb. Gallai adnewyddu’r nifer fawr o ddyfeisiau a brynwyd, er enghraifft mewn ymateb i Covid-19 fod yn heriol wrth symud ymlaen.

Yn hanesyddol, mae'r rhain fel arfer wedi bod yn 3-5 mlynedd ar gyfer dyfeisiau defnyddiwr terfynol fel byrddau gwaith a gliniaduron. Yn fwy diweddar mae llawer wedi bod yn cynyddu hyn wrth i galedwedd ddod yn fwy dibynadwy. Nid yw'n anghyffredin i gylchoedd adnewyddu o 5-6 mlynedd, yn enwedig ar gyfer byrddau gwaith.

Er yr argymhellir cynyddu'r cyfnod y cedwir dyfeisiau a gall leihau costau, daw pwynt lle mae'r risg o fethiant yn mynd yn ormod a gall osod baich diangen ar y tîm TG. Mae unrhyw beth dros 7 mlynedd yn debygol o gynyddu'r risg honno. 

Ystyriwch hefyd a oes angen newid monitorau ar yr un pryd neu gyfradd â chyfrifiaduron personol. Mae monitorau yn aml yn ddefnyddiol am sawl blwyddyn yn fwy na PC.  

Mae gan Goleg Catholig Chweched Dosbarth Dewi Sant gyllideb i adnewyddu nifer o ddyfeisiau bob blwyddyn.  Mae'r penderfyniad ynghylch pa ddyfeisiau i'w hamnewid yn aml yn seiliedig ar fanyleb yn hytrach nag oedran, dadgomisiynu peiriannau nad ydynt yn bodloni meini prawf penodol.

Uwchraddio dyfeisiau

Ystyriwch hefyd a oes angen newid monitorau ar yr un pryd neu gyfradd â chyfrifiaduron personol. Mae monitorau yn aml yn ddefnyddiol am sawl blwyddyn yn fwy na PC.  

Yn aml gellir ymestyn oes dyfeisiau trwy uwchraddio cost isel. Mae llawer o golegau wedi gallu dal eu gafael ar offer yn hirach trwy amnewid gyriannau caled traddodiadol â gyriannau cyflwr solet (SSDs) a/neu gof ychwanegol. Mae rhai dyfeisiau'n llai cynaliadwy. Gellir ychwanegu GPUs hefyd (Unedau Prosesu Graffeg), sy'n symud prosesu oddi ar y peiriant i'r GPU, ac mae'n ddelfrydol ar gyfer amgylcheddau math terfynell. 

Gall adnoddau ar-lein fel y canllaw atgyweirio gliniaduron hwn fod yn ddefnyddiol wrth benderfynu pa mor hawdd yw atgyweirio ac uwchraddio modelau gliniaduron penodol.  

Dylid ystyried cylchoedd adnewyddu seilwaith craidd ochr yn ochr ag amserlenni cymorth gwerthwyr, gan gynnal a chadw offer cyhyd â phosibl ond o fewn dyddiadau diwedd oes.  

Bydd rhai gwerthwyr yn cynnig masnach mewn cytundeb y gellir ei ddefnyddio i wrthbwyso cost offer newydd fel gweinyddwyr a switshis rhwydwaith gan leihau'r gost gyffredinol. 

Cadw cronfa ddata o offer

Dylech hefyd gymryd camau i osgoi amnewid offer yn ddiangen. Gall fod yn ddefnyddiol cadw cronfa ddata o offer y gellir ei defnyddio i archwilio'r hyn sy'n cael ei ddefnyddio. Dim ond dyfeisiau sy'n cael eu defnyddio'n weithredol y dylid eu hamnewid. Ceir rhagor o ganllawiau ar ddefnyddio dyfeisiau yn ddiweddarach yn y canllaw hwn. Mae’r un egwyddor yn berthnasol i drwyddedau meddalwedd – dylid cadw cofnodion o’r rhain a monitro’r defnydd ohonynt yn hytrach nac adnewyddu trwyddedau’n awtomatig ar gyfer meddalwedd nad oes ei angen mwyach. Mae offer rheoli trwyddedau ar gael ar gyfer hyn, ac mae llawer o golegau'n defnyddio offer syml fel Excel i olrhain trwyddedau. 

Cymorth i ddefnyddwyr

Dewch â chymorth eich dyfais eich hun (BYOD)

Mae'r rhan fwyaf o golegau'n caniatáu i staff a dysgwyr gysylltu eu dyfeisiau eu hunain â Wi-Fi sefydliadol pan fyddant ar y safle. Mae'n ddefnyddiol cael polisi ysgrifenedig ar gyfer BYOD i egluro ar gyfer beth y gellir eu defnyddio ac i ddogfennu ystyriaethau diogelwch. Gall Eduroam fod yn ddefnyddiol wrth ddarparu mynediad ar gyfer dyfeisiau BYOD mewn ffordd reoledig, gan leihau'r gorbenion ar y tîm TG. 

Os nad ydych am ddilyn llwybr eduroam, mae'r rhan fwyaf o reolwyr Wi-Fi wedi cynnwys gweinyddwyr radiws a fydd yn darparu cyfathrebiadau adnabyddadwy, wedi'u hamgryptio rhwng dyfeisiau. Mae hyn yn darparu mynediad BYOD diogel a reolir, gan sicrhau y gellir gweithredu polisïau hidlo a monitro gwe, a bodloni gofynion diogelu. Ni ddylid defnyddio mynediad allwedd a rennir (WPA) gan na ellir adnabod unrhyw draffig BYOD i ddefnyddiwr unigol. Dylai cyfrifon gwesteion a roddir i ymwelwyr hefyd fod yn unigol a dylent gael eu dyrannu gan y dderbynfa am gyfnod penodol o amser. Mae defnyddio priodoldeb gwestai a rennir yn cynyddu'r risg y bydd y rhain yn cael eu defnyddio gan ddysgwyr yn hytrach na'u cyfrifon coleg, gan osgoi monitro. 

Gall BYOD mewn sefyllfaoedd lle gall defnyddwyr fforddio prynu eu dyfeisiau eu hunain leihau cost darparu dyfeisiau ar fenthyg ond gall gynyddu gorbenion rheoli wrth iddynt geisio cysylltu amrywiaeth o ddyfeisiau, y gallai llawer ohonynt fod wedi'u prynu am y gost isaf ac efallai na fyddant yn hollol ddibynadwy. 

Ceir enghreifftiau lle mae colegau wedi ceisio goresgyn hyn drwy sefydlu fframwaith BYOD lle gall defnyddwyr brynu offer i fanyleb a bennir gan y tîm TG ac a drafodir gan y coleg. Gall hyn helpu dysgwyr i gael mynediad at ddyfeisiau dibynadwy am gost resymol y gallant wedyn eu defnyddio trwy gydol eu taith ddysgu. Er enghraiff yn Cardiff and Vale College.  

Mae cynorthwyo dyfeisiau BYOD hefyd yn ystyriaeth. Yng Ngholeg Castell-nedd Port Talbot, mae'r tîm cymorth TG yn darparu cymorth cyfyngedig ar gyfer dyfeisiau'r myfyrwyr eu hunain, wedi'i ategu gan gymorth ychwanegol ar ddefnyddio dyfeisiau gan y Ganolfan Adnoddau Dysgu sy'n canolbwyntio ar ddefnyddio dyfeisiau yn hytrach na materion technegol.  Mae rhai colegau wedi symud i lyfrgell a rennir a desg gymorth TG a allai fod yn opsiwn gwerth ei ystyried. Bydd adnoddau cyfyngedig o fewn timau TG yn ei gwneud yn anodd darparu lefel uchel o gymorth ar gyfer dyfeisiau BYOD. Mae atebolrwydd hefyd yn ystyriaeth wrth gefnogi dyfeisiau personol – beth fyddai’r canlyniadau pe bai’r tîm TG yn dileu data o ddyfais bersonol yn ddamweiniol? 

Systemau desg gymorth 

Er bod gan y rhan fwyaf o golegau system desg gymorth, mae llawer yn defnyddio naill ai fersiwn sylfaenol, neu nid ydynt yn manteisio'n llawn ar nodweddion rheoli asedau fersiynau mwy datblygedig. Nid yn unig y gall y rhain wella’r profiad cymorth i ddefnyddwyr, gallant hefyd helpu’r tîm TG i bennu tueddiadau mewn offer sy’n methu, gan ei gwneud yn haws mynd i’r afael â phroblemau a gallant lywio penderfyniadau caffael yn y dyfodol, er enghraifft lle nodwyd bod offer yn dueddol o fethu.  

Dewis dyfeisiau, cynnal a chadw a rheoli

Dewis dyfais 

Gall hwn fod y penderfyniad pwysicaf mewn strategaeth dyfeisiau cynaliadwy. Yn yr achosion gwaethaf efallai y bydd eisiau, neu fod gan staff ffôn symudol, ffôn desg, llechen, gliniadur, a PC ar eu desg. Gallai hyn fod yn ychwanegol at gyfrifiadur personol ar flaen pob dosbarth y maent yn addysgu ynddo. Ceisiwch leihau nifer y dyfeisiau lle bynnag y bo modd. Mae Coleg Castell-nedd Port Talbot yn symud tuag at bolisi o un ddyfais fesul myfyriwr neu aelod o staff. Rhoddir dyfais i staff, ond anogir BYOD i fyfyrwyr. Bydd angen eithriadau ar gyfer meysydd arbenigol megis peirianneg a chyfrifiadura sydd angen offer arbenigol a/neu  offer manyleb uwch. 

Gall gorsafoedd docio fod yn ddefnyddiol i leihau nifer y cyfrifiaduron personol a ddefnyddir a darparu symudedd digidol. Gellir cysylltu gliniaduron â bysellfwrdd a monitor pan gânt eu defnyddio ar y safle ond gellir eu cymryd oddi ar y safle hefyd i ganiatáu ar gyfer gweithio gartref neu yn rhywle arall. Mae'n bwysig sicrhau bod asesiadau uned arddangos gweledol (VDU) yn cael eu cynnal i sicrhau bod gliniaduron wedi'u docio yn cael eu defnyddio'n gywir ac yn ddiogel. Ni ddylid defnyddio gliniaduron ar eu pen eu hunain am gyfnodau hir heb orsaf ddocio, bysellfwrdd a monitor. 

Mae ansawdd a manyleb dyfeisiau hefyd yn ystyriaeth bwysig. Er y gall dyfeisiau cost is leihau'r gost uniongyrchol mae cyfanswm cost perchnogaeth yn aml yn uwch, yn enwedig os yw hyd oes dyfeisiau'n is ac os eir i gostau atgyweirio ychwanegol yn ystod eu hoes.  Mae llawer o golegau wedi dogfennu manyleb ofynnol sy'n cwmpasu nodweddion fel prosesydd, RAM, maint storio a math ac ati a all fod yn ddefnyddiol wrth drafod â gwerthwyr. Mae Addysg Oedolion Cymru, er enghraifft, yn dewis brand a manyleb dyfeisiau yn seiliedig ar eu profiadau o ddefnyddio dyfeisiau a dibynadwyedd hysbys – mae gorbenion rheoli dyfeisiau o fewn tîm TG bach yn brif ystyriaeth. 

Mae llawer o ddyfeisiau wedi cyhoeddi dyddiadau diwedd oes sydd i'w gweld ar wefan y gwneuthurwr.  Gall ymwybyddiaeth o'r dyddiadau hyn fod yn ddefnyddiol wrth gynllunio caffaeliad cychwynnol ac ar gyfer penderfynu pryd y bydd angen eu hadnewyddu. Mae hefyd yn werth ystyried prif gydrannau seilwaith a dyfeisiau craidd, er enghraifft systemau gweithredu a phroseswyr - os ydynt eisoes wedi bod ar y farchnad ers rhai blynyddoedd efallai y bydd dyfeisiau'n cyrraedd diwedd oes yn gynt na'r disgwyl. 

Mae gliniaduron fel arfer yn ddewis rhwng Windows neu Chromebooks. Gall Chromebooks fod yn opsiwn cost is da os yw'ch sefydliad eisoes wedi'i fuddsoddi yn Google, fodd bynnag gall y gorbenion rheoli fod yn uwch os yw ystâd eich dyfais yn seiliedig ar Windows yn bennaf. Os ydych chi'n defnyddio Chromebooks gwiriwch am ba gyfnod y byddan nhw'n derbyn diweddariadau awtomatig (dyddiad dod i ben y diweddariad awtomatig - AUE) - mae hyn yn broblem i raddau helaeth bellach â dyfeisiau hŷn. Dylai'r dyfeisiau hynny a ryddhawyd o tua 2020 dderbyn diweddariadau am 8 mlynedd. Unwaith y bydd dyfais yn cyrraedd ei AUE mae'n annefnyddiadwy ar y cyfan. 

Windows 11 

Disgwylir i Windows 10 ddod i ddiwedd oes ar 14 Hydref 2025. 

Er bod rhai eisoes yn symud i Windows 11, cofiwch fod gan hon restr gydnawsedd llawer llai, (yn gyfyngedig i galedwedd mwy newydd). Mae gofynion penodol i ddyfeisiau weithio gyda Windows 11 gan gynnwys manyleb prosesydd ac amgryptio.  Mae rhestr lawn o ofynion y system  ar gael gan Microsoft. 

Mae'n bosibl iawn y bydd hyn yn effeithio ar ddyfeisiau a brynwyd yn ystod y flwyddyn neu ddwy ddiwethaf, felly efallai y bydd angen eu dadgomisiynu yn gynt na'r disgwyl. Ystyriwch nad yw llawer o gyfrifiaduron wedi'u hadnewyddu sydd ar werth hyd yn oed heddiw ar y rhestr honno felly efallai y bydd angen eu dadgomisiynu erbyn 2025 i aros yn ddiogel gyda Windows 11. 

Dylai cynllunio ar gyfer Windows 11 ddechrau cyn gynted ag y bo'n ymarferol. Gall nifer y dyfeisiau sydd angen eu diweddaru neu eu hadnewyddu fod yn uwch na'r disgwyl. Canfu archwiliad Lansweeper o ddyfeisiau ym mis Ebrill 2022 nad oedd 55% o ddyfeisiau’n gallu cael eu huwchraddio i Windows 11. 

Dyfeisiau Symudol 

Yng Ngholeg Gŵyr Abertawe, gofynnwyd am iPads ond ychydig iawn o ddefnydd oedd ganddynt o gymharu â dyfeisiau eraill. Canfuwyd bod defnydd yn anghyson, mewn rhai achosion dyfeisiau'n aros mewn cypyrddau am gyfnodau hir o amser yn ystod y flwyddyn. 

Awgrym da

Ystyriwch gyfuno a chanoli adnoddau sy'n cael eu defnyddio llai, fel tabledi a gliniaduron fel bod eu defnydd yn cael ei ledaenu'n fwy. 

Mae angen annog y defnydd o dechnoleg a dyfeisiau sydd ar gael ar draws y cwricwlwm. Mae symudiad diwylliannol sefydliadol i gofleidio technoleg yn bwysig er mwyn sicrhau nid yn unig yr ychydig rai brwdfrydig sy'n gwneud defnydd llawn o'r dechnoleg sydd ar gael. 

Yn aml gall defnydd isel o ddyfeisiau fel tabledi fod o ganlyniad i gysylltedd gwael, neu ddiffyg gwybodaeth am sut i wneud y defnydd gorau o'r dechnoleg. Gall gwella Wi-Fi i ganiatáu castio o ddyfeisiau gynyddu'r defnydd o ddyfeisiau. Gall castio o gamera fod yn fuddiol mewn meysydd fel trin gwallt a mecaneg felly gall dysgwyr ddefnyddio'r sgrin agosaf yn hytrach na thyrru o gwmpas ardal fach i weld beth sy'n digwydd.   Gall darparu budd diriaethol fel hyn i staff addysgu a dysgwyr gynyddu’r defnydd o ddyfeisiau. 

Mae llawer o ffonau symudol yn aros wedi'u datgysylltu a heb eu defnyddio. Anogwch ddefnyddwyr wrth ofyn am ddyfeisiau o'r fath i ystyried a oes eu gwir angen arnynt. Fel arfer dim ond i staff uwch a’r rhai sy’n gweithio oddi ar y safle y caiff dyfeisiau symudol mewn addysg bellach eu cynnig yn weithredol, er enghraifft prentisiaethau. Ar gyfer y staff hynny sydd angen teleffoni sylfaenol oddi ar y safle, er enghraifft staff ar deithiau dosbarth - mae ffôn syml nad yw'n ffôn clyfar yn debygol o fod yn ddigonol. Gall lleoliadau eraill hefyd ddarparu rheswm gwirioneddol dros ddefnyddio dyfeisiau cost a manyleb is - mewn gofal iechyd er enghraifft nid yw llawer o safleoedd yn caniatáu ffonau â chamerâu. 

Dyfeisiau wedi'u benthyca 

Mae polisïau a rheolaeth ar gyfer rhoi dyfeisiau i staff a dysgwyr i'w defnyddio oddi ar y safle yn amrywio fesul sefydliad. Weithiau caiff hyn ei reoli gan y tîm TG, weithiau'r llyfrgell neu'r ganolfan adnoddau dysgu (CAD) sy'n gyfrifol. 

Un o fanteision cynnig dyfeisiau wedi'u benthyca (neu ddyfeisiau wedi'u benthyca wedi'u cyfuno â BYOD) yw y gellir gwneud mwy o ddefnydd o e-lyfrau a all leihau costau llyfrgell. Mae llawer o golegau yng Nghymru wrthi'n lleihau eu stoc o gopïau caled o blaid e-lyfrau. 

Yng Ngrŵp Llandrillo Menai, mae symud i ddyfeisiau ar fenthyg a BYOD hefyd wedi arwain at ostyngiad mawr yn y galw am ostyngiad mewn ardaloedd TG o fewn y CAD. Mae cyfrifiaduron personol yn cael eu symud o'r mannau hyn sy'n cael eu troi'n fannau cymdeithasol mwy hyblyg. Mae Coleg Castell-nedd Port Talbot hefyd yn canfod nad yw ystafelloedd cyfrifiaduron y gellir eu harchebu yn y CAD yn cael eu defnyddio'n dda oherwydd BYOD a dyfeisiau wedi'u benthyca. 

Roedd gan Grŵp Llandrillo Menai ddyfeisiau benthyca prawf modd yn flaenorol yn eu darparu i'r rhai â'r anghenion mwyaf yn unig. Nawr gall pob dysgwr gyrchu dyfais fenthyg - er y gall hyn fod o fudd i ddysgwyr gall hefyd atal y rhai a fyddai fel arfer wedi prynu eu dyfais eu hunain rhag gwneud hynny. 

Mae’n ffaith anorfod na fydd canran o’r offer a fenthycir yn cael ei ddychwelyd i’r coleg ar ddiwedd cyrsiau, neu wrth i staff adael. Fodd bynnag, yn achos Grŵp Llandrillo Menai a Choleg Castell-nedd Port Talbot, mae hyn wedi bod yn is na'r disgwyl. Yng Ngholeg Castell-nedd Port Talbot maent hyd yn oed wedi profi dysgwyr yn dychwelyd dyfeisiau ar ôl cael gliniadur fel anrheg Nadolig, felly gall annog dysgwyr i roi offer yn ôl pan nad oes eu hangen mwyach fod yn fuddiol. 

Dylid cadw cofrestr asedau â manylion cyswllt i sicrhau, lle bynnag y bo modd, y gellir adfer offer a'i ailddyrannu i ddefnyddiwr arall. 

Hyd yn oed pan fydd dyfeisiau'n cael eu dychwelyd, yn aml nid yw dysgwyr yn gofalu amdanynt, felly bydd angen delio â dyfeisiau sydd wedi'u difrodi, o bosibl â cheblau a pherifferolion ar goll neu ag angen atgyweiriad mwy sylweddol. Canfu Coleg Castell-nedd Port Talbot fod defnyddio system y llyfrgell i fenthyg dyfeisiau, eu trin bron fel llyfr wedi gweithio'n dda, gan annog dysgwyr i drin y dyfeisiau â pharch. Mae'r gallu i wneud dyfeisiau'n annefnyddiadwy ar ôl iddynt gael eu galw'n ôl hefyd wedi eu hannog i ddychwelyd yn amserol. 

Gall fod yn anodd lliniaru’r risg o ddifrod i offer, ond gall rhai mesurau ataliol helpu, er enghraifft sicrhau bod gliniaduron yn cael bag teithio wrth eu cyflwyno. 

Offer arbenigol 

Yn ogystal ag offer safonol ar gyfer addysgu a dysgu megis byrddau gwaith, gliniaduron, byrddau gwyn ac ati mae angen offer arbenigol ar rai cyrsiau, er enghraifft e-Chwaraeon sy'n gofyn am gyfrifiaduron hapchwarae manyleb uchel. Mae llawer o golegau yng Nghymru wedi cael cyllid ychwanegol ar gyfer dyfeisiau o’r fath. 

Dylid rhoi ystyriaeth ofalus i gynaliadwyedd dyfeisiau o'r fath yn y dyfodol. Mae Jisc yn ymwybodol o rai colegau sydd wedi derbyn cyllid ar gyfer ystafell ddosbarth gychwynnol sy'n addas ar gyfer e-Chwaraeon, fodd bynnag bydd angen ariannu amnewidiad o gyllidebau presennol y coleg. 

Mae offer fel clustffonau rhith-wirionedd (VR) yn aml yn cael eu prynu fel rhan o brosiectau – argymhellir rheolaeth effeithiol i sicrhau’r defnydd mwyaf effeithiol o offer. Mae Coleg Castell-nedd Port Talbot wedi sefydlu grŵp prosiect VR.  Maent hefyd yn rheoli dyfeisiau'n ganolog i wneud yn siŵr eu bod yn hygyrch yn eang ac yn gwneud y defnydd gorau ohonynt. 

Os yw'ch coleg yn bwriadu prynu clustffonau VR, ystyriwch rai o'r costau cysylltiedig posibl. Mae angen manyleb uchel iawn o gyfrifiadur personol a cherdyn graffeg er mwyn iddynt redeg ar rai dyfeisiau, a all fod ag angen offer ychwanegol. Mae'n bosibl y bydd angen uwchraddio hyd yn oed cyfrifiaduron hapchwarae manyleb uchel yn eich sefydliad er mwyn i rai clustffonau weithio. 

Gall clustffonau Oculus Quest (Meta) fod yn opsiwn cost is - hyd yn hyn mae'r rhain wedi gofyn am gyfrif Facebook neu Instagram i weithredu, a all achosi problemau mewn amgylchedd coleg - o fis Awst 2022 cyfrif Meta ar wahân ar gyfer rheoli clustffonau yw'r cyfan fydd ei angen a allai eu gwneud yn ddewis mwy ymarferol – bydd angen un cyfrif fesul clustffon. 

Defnyddio dyfeisiau a meddalwedd 

Mae meddalwedd ar gael i fonitro'r defnydd o ddyfeisiau, yn enwedig mewn ystafelloedd dosbarth i sicrhau bod offer yn cael ei ddefnyddio i'w lawn botensial, a gellir clustnodi unrhyw offer dros ben i'w waredu heb ei adnewyddu yn y cylch adnewyddu nesaf. 

Mae Powerman, Sassafras Keyserver, a Labstats yn enghreifftiau o feddalwedd a ddefnyddir gan golegau. Gall y math hwn o feddalwedd fonitro pob dyfais ar y rhwydwaith, gan ddarparu gwybodaeth am amser segur, amser defnydd, dyfeisiau sy'n weddill wedi'u gadael heb eu diffodd dros nos ac ati. Mae Coleg Castell-nedd Port Talbot wedi dechrau defnyddio Powerman yn ddiweddar – bydd y data o’r feddalwedd yn cael ei ddefnyddio ar y cyd ag Ystadau ac amserlenni.  Nod y coleg yn y pen draw yw cael 'campws tywyll' yn gyfan gwbl y tu allan i oriau, heb unrhyw ddyfeisiau yn parhau wedi'u cynnau yn ddiangen. 

Mae rhai hefyd yn monitro'r defnydd o gyfrifiaduron personol mewn ardaloedd a rennir fel canolfannau adnoddau dysgu trwy gyfrif pennau â llaw o bryd i'w gilydd lle mae'r gofod a'r gorbenion staff yn caniatáu iddynt wneud hynny. 

Sicrhewch fod defnydd gwirioneddol yn cael ei gofnodi - nid yw'r ffaith bod dyfais wedi'i chynnau o reidrwydd yn golygu ei bod yn cael ei defnyddio. Sicrhewch fod y system cofnodion myfyrwyr a'r amserlenni yn gyfredol fel eich bod yn gwybod pa ystafelloedd y dylid eu defnyddio ar amser penodol. 

Mae hefyd yn bwysig ystyried y gall fod yn anodd cymharu ystadegau defnydd o ystyried y cyfyngiadau drwy gydol 2020 a 2021 a achoswyd gan Covid-19 pan oedd cyfyngiadau capasiti ar y campws ar waith. Gall fod yn ddefnyddiol casglu ystadegau defnydd yn 2022 fel llinell sylfaen ar gyfer cymhariaeth yn y dyfodol. 

Yn ystod anterth y pandemig Covid, prynwyd cannoedd o liniaduron. Fodd bynnag, mae rhai colegau wedi gweld llai o ddefnydd o ddyfeisiau na’r disgwyl, yn enwedig wrth i staff ddychwelyd i’r gwaith ar eu ‘PC desg’ ar y safle.

Mae Coleg Gŵyr Abertawe yn ystyried strategaeth ‘un ddyfais y pen’ wrth symud ymlaen; tynnu'r blwch ar y ddesg a galluogi staff i ddefnyddio eu gliniaduron ar y safle gyda gorsaf ddocio a monitor.

Mae monitro'r defnydd o feddalwedd hefyd yn bwysig. Fel y nodwyd uchod, dylid cynnal archwiliad o drwyddedu meddalwedd. Yn ogystal, gall datrysiadau fel AppsAnywhere a Windows Server Remote Apps ddarparu llyfrgell feddalwedd y mae defnyddwyr yn cael defnydd ar brydles ohoni ac y gallant ei chymryd lle bynnag y maent - gan annog gweithio oddi ar y safle a gweithio gartref.  

Costau ynni

Rheoli pŵer a monitro - dyfeisiau 

Gall fod yn fuddiol monitro defnydd pŵer ar draws yr ystâd TG. Gall offer hŷn, yn enwedig gweinyddwyr, offer rhwydweithio a theleffoni ddefnyddio symiau sylweddol o ynni o gymharu ag offer mwy newydd. Gall peiriannau manyleb uwch fel y rhai a ddefnyddir ar gyfer hapchwarae ac e-chwaraeon hefyd ddefnyddio symiau sylweddol uwch o bŵer o gymharu â chyfrifiaduron personol safonol. Gall mesuryddion pŵer fod yn ddefnyddiol wrth nodi unrhyw offer sy'n defnyddio gormod o bŵer. 

Er bod meini prawf fel cost ymlaen llaw a manyleb yn aml yn ystyriaeth wrth brynu dyfeisiau, nid yw'r gost rhedeg o ran ynni yn aml yn cael ei hystyried, ac nid yw gwybodaeth am y defnydd o ynni o reidrwydd yn hawdd ei chanfod. 

Wrth i gost ynni gynyddu mae hyn yn debygol o ddod yn ffactor pwysicach wrth benderfynu pa ddyfeisiau i'w prynu yn y dyfodol.

Mae gliniaduron fel arfer yn defnyddio llai o ynni na byrddau gwaith, ond os cânt eu defnyddio gyda pherifferolion eraill fel monitor a gorsaf ddocio mae angen ystyried defnydd ynni'r rhain. Gall cyfrifianellau ar-lein eich helpu i gyfrifo costau ynni byrddau gwaith a gliniaduron

Defnyddiwch feddalwedd rheoli pŵer

Yn ogystal â monitro'r defnydd o ddyfeisiau, mae Coleg Castell-nedd Port Talbot yn defnyddio Powerman i osod proffiliau rheoli pŵer i ddyfeisiau - gellir cymhwyso'r rhain ar lefel gronynnog sy'n berthnasol i beiriant unigol hyd at yr ystâd dyfeisiau gyfan. Mae'r coleg yn disgwyl i'r buddsoddiad cychwynnol ad-dalu mwy mewn costau ynni is. 

Mae rhai arbedion pŵer posibl yn cynnwys:

  • Ar gyfer gliniaduron, meddyliwch am bolisïau diweddaru ar gyfer dyfeisiau deffro ar LAN - mae angen cau'r rhan fwyaf o ddiweddariadau i lawr felly er bod rheoli pŵer yn bwysig, dylech hefyd sicrhau bod dyfeisiau'n cael eu deffro a'u cau i lawr yn ddigon aml i sicrhau eu bod yn cael eu diweddaru. 
  • Ar gyfer byrddau gwaith (fel setiau ystafell ddosbarth), gellir rhoi polisïau ar waith i gau ar ôl amser penodol ac i gau sgriniau. Gall hefyd fod yn bosibl cysylltu polisïau ag amserlenni i sicrhau nad yw dyfeisiau'n cael eu gadael wedi'u cynnau pan nad oes eu hangen. Mae llawer o golegau'n gadael peiriannau wedi'u cynnau drwy'r amser sy'n ychwanegu cost ynni sylweddol a diangen 
  • Mae gan symud i fyrddau gwaith rhithwir hefyd y potensial i leihau costau pŵer. Gan ddefnyddio model cleient/gweinydd, mae gweinyddwyr yn defnyddio pŵer ychwanegol eu hunain, ond mae hyn wedi'i optimeiddio'n well. Bydd cleientiaid tenau yn defnyddio llai o bŵer o gymharu ag ystafell yn llawn cyfrifiaduron personol ac er gwaethaf y cynnydd yn y gofynion pŵer gweinyddwr gall arwain at arbediad cyffredinol. 

Rheoli pŵer - ystafelloedd gweinydd 

Mae ystafelloedd gweinydd a chanolfannau data o fewn sefydliadau yn ffynhonnell bwysig o ddefnydd pŵer. Gall oeri gyfrif am tua 50% o gyfanswm y gost ynni i redeg ystafell gweinydd. 

Ystyriwch gael eiliau poeth ac eiliau oer i greu cynllun ynni effeithlon ar gyfer raciau gweinyddwyr ac offer.  Bydd hyn yn atal aer poeth ac oer rhag cymysgu, er enghraifft trwy gael eiliau oer yn wynebu dwythellau aerdymheru. Dylech hefyd fod wedi codi lloriau i ganiatáu awyru da yr holl ffordd drwodd, gan ganiatáu i aerdymheru wthio aer drwy'r gofod. Gall gosod unedau aerdymheru uchel ac isel hefyd ddarparu oeri mwy effeithlon. 

Gall amgaeadau llafn hefyd ddarparu datrysiad pŵer wedi'i optimeiddio gwell na gweinyddwyr rac mowntio. 

Lleihau costau

Mae monitro pŵer, yn yr un modd â dyfeisiau, hefyd yn ffordd ddefnyddiol o gadw golwg ar gostau ac o bosibl eu lleihau.

Mae rheolaethau amgylcheddol megis synwyryddion tymheredd a lleithder nid yn unig yn sicrhau bod ystafell y gweinydd ar y tymheredd gorau posibl, gan leihau costau ynni o bosibl, ond mae hefyd yn lleihau'r risg y bydd offer yn cael eu difrodi neu eu dinistrio gan orboethi (er enghraifft, os bydd aerdymheru yn methu). 

Gall inswleiddiad hefyd leihau costau oeri yn yr haf, yn ogystal â blocio ffenestri os oes rhai yn yr ystafell gweinydd i ddileu'r angen i oeri gwres a gynhyrchir gan olau'r haul yn dod i mewn i'r ystafell. 

Gall cabinetau mewn ystafelloedd gweinydd hefyd effeithio ar y defnydd o bŵer yn dibynnu ar sut y cânt eu ffurfweddu. Gall tyllau mewn cypyrddau arwain at lif aer gwael ac effeithlonrwydd thermol.  

Ystyriaeth arall yw maint yr ystafell. Lle bo'n bosibl, dylid gwneud y gorau o ystafelloedd gweinyddion sy'n fwy na'r hyn sy'n ofynnol a dylid ailbwrpasu'r gofod dros ben.

Roedd llawer o golegau adeiladu newydd a godwyd yn ystod y 10-15 mlynedd diwethaf wedi pennu manylebau ystafelloedd gweinyddwyr fel rhan o'r gwaith adeiladu. Roedd y rhain yn aml yn fwy na'r angen ac yn addas ar gyfer y dyfodol ar gyfer ehangu disgwyliedig wrth i'r galw am wasanaethau gynyddu. Y gwir amdani fodd bynnag yw bod y galw am ofod ystafell gweinyddwyr yn aml wedi lleihau wrth ddefnyddio mwy o gwmwl. 

Os yw hyn yn berthnasol i'ch sefydliad, ystyriwch a ellir lleihau'r ôl troed i arbed ynni a chostau ystadau. Dewis arall posibl fyddai gwneud defnydd o gapasiti gormodol i sefydliadau eraill, er enghraifft cynnig seilwaith neu ofod ystafell weinydd i golegau eraill fel amgylchedd adfer ar ôl trychineb efallai ar sail ddwyochrog. 

Argraffu

Polisïau 

Gyda dyfodiad llwyfannau cydweithredol fel Microsoft Teams, ynghyd â storfa cwmwl fel OneDrive, mae'r gofyniad i gynhyrchu copïau caled o ddogfennau wedi lleihau'n sylweddol.  

Mae Coleg Castell-nedd Port Talbot yn annog staff a myfyrwyr i beidio ag argraffu oni bai bod hynny'n hanfodol.  Mae argraffwyr swyddfa wedi'u tynnu ac mae Dyfeisiau Aml-Swyddogaeth (MFDs) wedi'u gosod mewn lleoliadau strategol.  Mae Addysg Oedolion Cymru hefyd wedi symud oddi wrth argraffwyr a chopïwyr mewn swyddfeydd i gyfleusterau cymunedol yn eu hymdrechion i leihau argraffu. Fodd bynnag, mae gweithio gartref wedi cynyddu'r ceisiadau gan staff am argraffwyr cludadwy.  Gwneir ymdrechion i annog pobl i beidio â defnyddio argraffwyr cludadwy a chynigir dewisiadau eraill megis sgriniau deuol. 

Mae Coleg Gŵyr Abertawe yn gosod targedau lleihau argraffu blynyddol.

Awgrym da

Mae adroddiadau ar ddefnydd print yn gyffredin ar draws y sector i fonitro defnydd ac i annog gostyngiad mewn lefelau argraffu.

Rheolaeth 

Gan ddefnyddio meddalwedd fel Papercut a Pcounter sy'n gyffredin ar draws colegau, gellir darparu cwota argraffu tymhorol am ddim i fyfyrwyr. Os oes angen i fyfyriwr fynd dros y cwota hwn, mae'n rhaid iddo ychwanegu at ei gyfrifon gan ddefnyddio ei gyllid ei hun.  

Mae cymysgedd o wasanaethau argraffu a reolir yn fewnol a chontractau argraffu a reolir yn cael eu cynnig gan werthwyr, yn aml ar sail 'cost fesul copi'. Bydd pa un sydd orau yn dibynnu ar amgylchiadau unigol, er ei bod yn werth ystyried y gall y duedd i gontractau argraffu wedi'u rheoli i hwyluso ailosod dyfeisiau achosi gwarediad cynnar diangen ar argraffwyr lle gall y gost amgylcheddol fod yn fawr. 

Ar gyfer argraffu swmp a heb fod yn frys, ystyriwch sefydlu contract â siop argraffu leol os nad oes gan eich sefydliad ei gyfleuster reprograffeg ei hun. Mae'r rhain fel arfer yn gweithredu ar amser gweithredu o ychydig ddyddiau, ond ar gyfer mwy o alw fel setiau o ddeunyddiau ar ddechrau'r flwyddyn academaidd gall costau argraffu fod yn llawer is. 

Cwmwl

Mae canolfannau data yn cynrychioli cost gylchol. Mae angen staff ac offer newydd arnynt. Mae symud i'r cwmwl yn symud y cyfrifoldeb i rywun arall, gan ryddhau amser tîm TG y gellir ei neilltuo i dasgau mwy strategol sy'n canolbwyntio ar y defnyddiwr er mwyn gwella gwasanaethau. Os caiff ei reoli'n dda, gall symud i'r cwmwl leihau costau hefyd. 

Mae rhai colegau yn mabwysiadu naill ai 'strategaeth cwmwl-yn-gyntaf', gan symud cymaint o systemau a gwasanaethau â phosibl i'r cwmwl, mae eraill yn mabwysiadu dull hybrid, â rhai gwasanaethau yn y cwmwl ac eraill yn aros ar y safle. Mae Coleg Castell-nedd Port Talbot yn symud nifer o wasanaethau i’r cwmwl gan gynnwys y system gyllid – wrth i wasanaethau gyrraedd diwedd oes ystyrir a ellir eu symud i’r cwmwl. 

Meddalwedd fel gwasanaeth (SaaS) 

Gall symud cymwysiadau ar y safle  i'r cwmwl ddarparu nifer o fanteision. Nid yn unig y mae'n lleihau'r angen am galedwedd o fewn ystafelloedd gweinyddwyr, mae hefyd yn nodweddiadol yn golygu nad oes angen i'r tîm TG bellach reoli meddalwedd fel clytio, gan ryddhau amser ar gyfer tasgau eraill. 

Mae meddalwedd cwmwl fel arfer yn cael ei drwyddedu fesul defnyddiwr, tra bod llawer o feddalwedd ar y safle  ar gael ar drwyddedau safle. Yn y ddau achos lle mae trwyddedu ar sail defnyddiwr, mae angen monitro gofalus i leihau nifer y trwyddedau diangen a ddefnyddir. 

Storio cwmwl 

Os oes gan eich sefydliad danysgrifiad Microsoft 365 neu Google Workspace, dylid annog defnyddwyr i ddefnyddio'r storfa OneDrive neu Google Drive sydd ar gael yn hytrach na gyriannau cartref i leihau'r gorbenion ar storfa leol. Mae llawer o golegau sydd wedi symud i Microsoft 365 neu Google wedi canfod bod cyfanswm eu gofynion storio, ar ôl cyfnodau hir o dwf, wedi dechrau gostwng. 

Yng Ngholeg Castell-nedd Port Talbot, y cynllun hirdymor yw symud y gyriannau a rennir i mewn i Teams ar gyfer staff a Myfyrwyr. Maent eisoes wedi symud pob dysgwr i Microsoft 365, mae hyn wedi lleihau'r storfa ar y safle ac wedi rhoi mynediad haws i waith dysgwyr pan fyddant oddi ar y safle. Mae'r holl staff newydd yn mynd yn syth i storfa Microsoft 365 ac mae staff yn cael eu symud o Azure i Microsoft 365 fel bod yr holl ddata staff a myfyrwyr mewn un lle. 

Isadeiledd fel gwasanaeth (IaaS) 

Mae rhai colegau yn dewis symud i ffwrdd o seilwaith isadeiledd ar y safle megis gweinyddwyr i'r cwmwl. Efallai nad dyma'r opsiwn rhataf o reidrwydd, ac mae 'costau cudd y cwmwl' o ystyried bod bilio yn aml yn seiliedig ar faint o ddata a drosglwyddir. Gall costau hefyd fod yn seiliedig ar Ddoler yr UD, felly maent yn amodol ar gyfraddau cyfnewid cyfnewidiol.  

Wrth ystyried cwmwl, gall cyfanswm y gost fod yn is neu beidio, ond dylid hefyd ystyried ffactorau eraill megis gorbenion rheoli'r tîm TG, llai o ystâd ystafelloedd gweinyddwyr a gwytnwch ychwanegol. 

Astudiaeth achos: Coleg Castell-nedd Port Talbot

Yng Ngholeg Castell-nedd Port Talbot roedd disgwyl i weinyddwyr ar y safle gael eu hadnewyddu yn ystod haf 2021. Penderfynon nhw symud cynifer o'u gweinyddwyr ar y safle i Microsoft Azure. Dros yr 8 mis diwethaf maent wedi gwneud cynnydd mawr heb unrhyw golli gwasanaeth i'r defnyddiwr terfynol.  

Camau nesaf y prosiect yw symud systemau ar y safle i Azure. Mae llawer o systemau eisoes yn cael eu cynnal yn allanol, ond mae ychydig o systemau sy'n weddill i'w symud gan gynnwys cyllid a chofnodion myfyrwyr. 

Bydd y prosiect hwn yn arbed tua £100,000 y flwyddyn oherwydd na fydd yn rhaid cael gweinyddwyr newydd ar y safle. Yn ogystal â'r arbedion cost, bydd y prosiect hefyd yn lleihau ôl troed carbon y coleg. Bydd y ddwy brif ganolfan ddata yn cael eu hailgynllunio a’u lleihau’n sylweddol, gan ryddhau mwy o le ar gyfer addysgu a dysgu. 

Gellir sicrhau arbedion cost sylweddol o wasanaethau cwmwl trwy gau systemau i lawr dros nos ac ar benwythnosau pan nad ydynt yn cael eu defnyddio.  

Efallai y bydd IaaS ar gyfer gwneud copi wrth gefn yn rhatach oherwydd tra bod angen rhoi data i fyny i'r cwmwl, fel arfer dim ond os bu digwyddiad neu i brofi gweithdrefnau adfer fel rhan o barhad busnes a chynllunio adfer ar ôl trychineb y mae angen adfer data. Gall y ddibyniaeth lai ar storfa leol hefyd arwain at leihad mewn costau caledwedd ac ynni, er bod angen i hyn gael ei wrthbwyso gan gost ychwanegol cwmwl wrth gefn. Mae amgylcheddau adfer ar ôl trychineb yn y cwmwl hefyd yn dod yn fwy cyffredin, gan weithio mewn ffordd debyg i gwmwl wrth gefn gyda llai o ddibyniaeth ar offer ar y safle, a dim ond os oes angen y mae gwasanaethau yn y cwmwl yn troi i fyny os oes angen. 

Polisïau cadw data 

Mae arferion llywodraethu data da yn sicrhau bod gwybodaeth yn cael ei chadw a’i defnyddio mewn ffordd effeithlon, gan helpu i gydymffurfio â deddfwriaeth fel y Rheoliad Diogelu Data Cyffredinol (GDPR). Drwy sicrhau hefyd bod data’n cael ei reoli’n dda, gyda dyddiadau cadw tŷ rheolaidd a dyddiadau dod i ben, gallwch helpu i sicrhau nad yw data’n cael eu cadw am gyfnod hwy nag sydd angen. Mae hyn yn ei dro yn helpu i leihau faint o storio data sydd ei angen. Os ydych yn defnyddio datrysiad storio cwmwl neu ar y safle, gellir gwireddu costau caledwedd, cwmwl ac ynni is. 

Mae llawer iawn o ddata yn y sector yn cael eu storio a byth yn cael eu defnyddio eto. Mae adroddiadau'n awgrymu nad yw hyd at 90% o'r data sydd wedi'u storio byth yn cael eu cyrchu ar ôl eu storio a dim ond 6% o ddata cwmwl yn cael eu defnyddio'n rheolaidd. Gall atal yr arfer o gronni data helpu i leihau costau. 

Dylid adolygu copïau wrth gefn hefyd, yn enwedig os ydynt yn cael eu hategu i'r cwmwl ac yn mynd i gostau yn seiliedig ar faint o ddata a drosglwyddwyd. Mae llawer o sefydliadau yn dal i wneud copïau wrth gefn o ddata o systemau etifeddol nad oes eu hangen mwyach er enghraifft. 

Ystyriaethau diogelwch

Bu llawer o ddigwyddiadau diogelwch yn ymwneud â chaledwedd yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Mae sicrhau bod offer yn gyfredol ac yn cael ei glytio mewn modd amserol yn hanfodol i leihau'r risg o ymosodiad seiber. Bydd gweithredu rhai o'r argymhellion yn y canllaw hwn â goblygiadau diogelwch y bydd angen eu hystyried, a rhoi arferion rheoli digonol ar waith. 

Mae Cyber Essentials yn ofyniad ariannu ar gyfer darparwyr AB yng Nghymru.  Mae newidiadau diweddar fel rhan o ryddhad set cwestiwn Evendine wedi cyflwyno gofynion ychwanegol y mae'n rhaid cadw atynt. 

Mae Cyber Essentials yn ei gwneud yn ofynnol i bob caledwedd a dyfais fod o dan gefnogaeth gwerthwr a gallu derbyn diweddariadau diogelwch hanfodol. Mae hyn yn golygu efallai y bydd yn rhaid i chi ddod â rhai dyfeisiau i ddiwedd oes yn gynnar.  

Ar gyfer ardystiad Cyber Essentials dim ond dyfeisiau staff sy'n cael eu hystyried yn y cwmpas - mae dyfeisiau myfyrwyr wedi'u heithrio. Mae hyn yn golygu y gall myfyrwyr ddefnyddio dyfeisiau hŷn nad ydynt yn cael eu cefnogi a fyddai’n arwain at fethiant Cyber Essentials fel dyfeisiau BYOD. Os ydych yn defnyddio VLAN sy'n cyfuno dyfeisiau staff a myfyrwyr, bydd angen i bob un ohonynt fod yn ddarostyngedig i'r un rheolau, gan atal dyfeisiau myfyrwyr sy'n cael eu defnyddio'n gyfreithlon rhag cysylltu â rhwydwaith y coleg. Mae cael VLANs ar wahân ar gyfer dyfeisiau staff a myfyrwyr yn golygu y gall myfyrwyr gael eu heithrio fel y gellir dal i ddefnyddio caledwedd hŷn sy'n eu hatal rhag gorfod talu am ddyfeisiau BYOD wedi'u diweddaru o bosibl. Gallai offer hŷn sy'n eiddo i'r coleg na all staff ei ddefnyddio mwyach gael ei gynnig i fyfyrwyr hefyd. 

Dylid cynllunio hefyd cyn gynted â phosibl wrth baratoi ar gyfer dilysu aml-ffactor (MFA) sydd eisoes yn ofyniad Hanfodion Seibr ar gyfer staff ac a fydd yn dod yn ofyniad i fyfyrwyr sy'n defnyddio systemau sefydliadol o'r flwyddyn nesaf ymlaen. 

Gwaredu, ailgylchu ac ailddefnyddio offer

Gwaredu offer 

Pan nad oes angen offer mwyach ac na ellir ei ailbwrpasu'n fewnol, mae opsiynau ar gael o ran gwaredu. Y dull gwaredu mwyaf cyffredin yw penodi cwmni WEEE cymeradwy i gymryd yr offer, sicrhau bod data'n cael e dileu'n llawn a bod tystysgrif yn cael ei rhoi.  

Mae Jisc wedi gweithio gyda cholegau mewn mannau eraill yn y DU sydd wedi meddwl am rai ffyrdd arloesol o gael gwared ag offer gan gynnwys: 

  • Sefydlu siop eBay i'w werthu ar seilwaith craidd a oedd wedi cyrraedd diwedd oes y coleg, ond a oedd yn dal i fod â pheth gwerth. Dim ond offer na fyddai'n peri risg diogelwch i'r coleg (er enghraifft oherwydd y risg y gellir adennill data'r coleg) sy'n cael ei ystyried i'w werthu. Cadwyd yr arian a godwyd o werthiannau o'r fath mewn un enghraifft gan y tîm TG a'i glustnodi ar gyfer datblygiad staff. 
  • Mae nifer o golegau wedi gweithio mewn partneriaeth ag ysgolion lleol i ddarparu offer iddynt ar ddiwedd eu hoes. Mae hyn wedi bod yn fwy heriol yn ystod y blynyddoedd diwethaf, yn enwedig gyda Covid-19 yn gofyn am ddod o hyd i ddyfeisiau ychwanegol fel gliniaduron ar gyfer dysgu o bell. 
  • Mae rhai colegau yn gwerthu hen offer i staff a myfyrwyr. Yn gyffredinol, mae hyn yn amodol ar gytundeb bod yr offer yn cael ei werthu 'fel y mae', heb unrhyw gymorth pellach gan y tîm TG. 
  • Mae gan nifer o golegau gytundebau gyda'u cyflenwyr cymeradwy i waredu ac ailgylchu offer diwedd oes. Gall hyn gynnwys cynlluniau prynu yn ôl a all ddarparu ffrwd refeniw fechan yn ôl i'r coleg ar gyfer offer nad oes ei angen mwyach. Mae Coleg Gŵyr Abertawe er enghraifft yn defnyddio Stone Computers sy'n casglu offer ac yn darparu dogfennaeth waredu lawn. Mae 80% o'r offer a gesglir yn cael ei adnewyddu neu ei ailddefnyddio. 

Mae hefyd yn werth ystyried a ellir ailddefnyddio cydrannau ar ddiwedd oes. Er enghraifft, SSDs o liniaduron/PCs a RAM o offer wedi'u dadgomisiynu i gadw peiriannau eraill i redeg yn hirach. Mae Coleg Catholig Chweched Dosbarth Dewi Sant yn cadw rhai dyfeisiau diwedd oes ar gyfer darnau sbâr. 

This guide is made available under Creative Commons License (CC BY-NC-ND).